Zgodnie z przepisami załatwienie sprawy administracyjnej, jaką jest sprawa o udzielenie zezwolenia pobytowego, powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki. Jeżeli w sprawie konieczne jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego rozpatrzenie sprawy powinno nastąpić w terminie miesiąca, zaś sprawy szczególnie skomplikowanej w ciągu dwóch miesięcy.
Organ administracji może jednak przedłużać wyżej wskazane terminy i często dzieje się tak w praktyce, także przez wzgląd na znaczny wzrost liczby składanych wniosków o karty pobytu. Dla przyspieszenia procedury ważnym jest złożenie kompletnego wniosku, nie zawierającego żadnych braków.
Obecnie w przepisach wprowadzono nową instytucję mającą przeciwdziałać bezczynności organu lub przewlekłemu prowadzeniu sprawy.
Od decyzji o odmowie udzielenia zezwolenia na pobyt (wydania karty pobytu) przysługuje odwołanie. Bardzo ważnym jest, aby odwołanie wnieść w terminie. Przed wniesieniem odwołania warto przeanalizować pisemne uzasadnienie decyzji, aby stwierdzić, czy w toku postępowania doszło do istotnego naruszenia przepisów postępowania lub przepisów prawa materialnego, bądź też zbadać czy w sprawie pojawiły się nowe okoliczności, a w konsekwencji ocenić, jakie są szanse na pozytywne rozpatrzenie odwołania, biorąc pod uwagę czas, jaki będzie potrzebny dla dalszego przeprowadzenia postępowania.
Zgodnie z przepisami możesz być zwolniony z konieczności posiadania zezwolenia na pracę, bądź też możesz posiadać lub ubiegać się o jednolite zezwolenia na pobyt i pracę, zezwolenie na pracę niezależnie od Twojego tytułu pobytowego bądź też pracować na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy. Wszystko zależy od Twojej indywidualnej sytuacji – obywatelstwa, uprzednich pobytów w Polsce, czy aktualnie posiadanego tytułu pobytowego (karta pobytu określonego rodzaju, wiza).
Cudzoziemiec może ubiegać się o obywatelstwo w drodze uznania za obywatela polskiego. Możliwość złożenia wniosku w tym przedmiocie uzależniona jest od okresu pobytu na terytorium Polski. Co do zasady wniosek o uznanie za obywatela można złożyć po upływie co najmniej 3 lat nieprzerwanego pobytu na podstawie zezwolenia na pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE. Dodatkowym warunkiem, który należy spełnić jest posiadanie stabilnego i regularnego źródła dochodu i tytułu prawnego do lokalu, czy znajomość języka polskiego. Ustawa przewiduje także inne warunki dla różnych grup cudzoziemców, przykładowo łagodniejsze wymogi ubiegania się o obywatelstwo przewidziano w przypadku małżonków obywateli Polski, osób bez obywatelstwa, czy też osób, którym nadano status uchodźcy.
Dodatkowo specjalne uprawnienie do nadania obywatelstwa polskiego posiada Prezydent RP. Decyzja w tym względzie zależy od uznania Prezydenta i możliwość złożenia wniosku nie jest obwarowana żadnymi ustawowymi warunkami w rodzaju długości pobytu na terytorium Polski.
Małżonkowie obywateli RP nie mogą automatycznie ubiegać się o obywatelstwo, jednakże mogą złożyć wniosek o udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy. Podczas postępowania właściwe organy weryfikują, czy małżeństwo nie zostało zawarte w celu obejścia ustawy (wyłącznie dla zalegalizowania pobytu). Cudzoziemiec, który pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem Polski przez co najmniej 3 lata może po 2 latach nieprzerwanego pobytu w Polsce ubiegać się o pobyt stały, zaś o obywatelstwo ubiegać się po upływie kolejnych dwóch lat pobytu. Fakt zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem Polski ma też istotne znaczenie w razie prowadzenia postępowania powrotowego.
W przypadku otrzymania decyzji zobowiązującej do powrotu do kraju pochodzenia i zakazującej wjazdu na teren RP lub obszaru Schengen można złożyć od niej odwołanie, jeśli nie upłynął jeszcze 14-dniowy termin. Najpierw dobrze jest jednak zbadać, czy są podstawy do wniesienia takiego odwołania. Czasami lepszym rozwiązaniem może być opuszczenie strefy Schengen i złożenie wniosku o cofnięcie zakazu wjazdu. W tym przypadku trzeba jednak ustanowić w Polsce pełnomocnika, który będzie mógł odbierać korespondencję.
Okres orzeczonego zakazu wjazdu zależy od przyczyny, dla której wydano decyzję o zobowiązaniu do powrotu. Najkrótszy okres zakazu to 6 miesięcy, najdłuższy to 5 lat.
Zakaz orzeka się w wymiarze od 6 miesięcy do 3 lat przykładowo w przypadku pobytu bez upoważniającego tego dokumentu i przekroczenia dopuszczalnych okresów pobytu w Polsce. Zakaz w wymiarze od 1 roku do 3 lat orzeka się w przypadku nielegalnego wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej. Zakaz w wymiarze powyżej 3 lat orzeka się w przypadkach związanych ze skazaniem na karę pozbawienia wolności, czy zagrożenia dla porządku publicznego.
Konkretny okres zakazu orzeczony wobec danej osoby wskazany jest każdorazowo w wydanej tej osobie decyzji.
